De ongelijkheid van de toevoeging voor gesubsidieerde rechtsbijstand

De toevoeging bij een scheiding: zegen of gedrocht?Scheiden en Toevoeging

Ironisch is het wel. De zogenaamde toevoeging is bedoeld om de mogelijkheid tot de rechtspraak open te stellen voor iedereen. Ook voor mensen met een lager inkomen of weinig vermogen. De toevoeging moet rechtsongelijkheid voorkomen. Maar diezelfde toevoeging zorgt juist voor ongelijkheid bij een scheiding. Waarom dan? De persoon die een toevoeging ontvangt kan, mits de grond waarop de toevoeging is verleend iedere keer anders is, eindeloos procederen tegen de andere partij voor slechts een eigen bijdrage. De andere partij, die doorgaans niet voor een toevoeging in aanmerking komt, betaalt vrolijk het gangbare uurtarief van zijn of haar advocaat. En daar word je niet vrolijk van. Dan maar slikken wat de eisen van de andere partij zijn om torenhoge kosten te voorkomen? Maar wacht even, die toevoeging was toch juist in het leven geroepen om rechtsongelijkheid te voorkomen? De toevoeging bij scheiding is dan ook met recht een gedrocht.

Een praktijkvoorbeeld

Scheiden ProcedurePartijen zijn inmiddels een half jaar gescheiden. Zij hadden ieder een eigen advocaat. De vrouw betaalde een eigen bijdrage van € 340,–. De man diende echter aan zijn advocaat het normale uurtarief te betalen. Het bleek een problematische scheiding. Inmiddels een kleine 40 uur verder stond de teller voor de man op zo’n € 10.000,–. Die van de vrouw nog steeds op € 340,–. Hij kon het immers betalen en zij niet. Logisch toch? Voor de vrouw was er weinig tot geen prikkel om in overleg te gaan, om te zeggen “het is goed zo”. Het kostte haar immers helemaal niets. Natuurlijk, doe het dan voor de kinderen, doe het omdat je elkaar een nieuwe toekomst gunt. Maar rationele gedachten zijn bij een echte vechtscheiding ver te bekennen; een conflict als een oorlog, waarbij rede en redelijkheid het verliezen van boosheid, verdriet en wraak. Terug naar het voorbeeld, de man zag zijn portemonnee snel kleiner worden en gaf voor ‘de goede lieve vrede’ maar toe. Hij gaf toe aan de grootste eisen van zijn ex-partner in de hoop er dan maar klaar mee te zijn. Geen ideale afspraken, hij zag de kinderen veel minder dan hij zou willen, maar hij kon voor zijn gevoel niet anders. Schreef ik dat hij dat deed in de hoop ‘er dan maar klaar mee te zijn’? Niets bleek minder waar te zijn. Zijn ex-partner had slechts geproefd van de smaak van victorie. Zoals zo vaak bij dergelijke vechtscheidingen ontstonden twee jaar later grote problemen; ditmaal over de hoogte van de kinderalimentatie en de omgangsregeling, maar het zou om ieder willekeurig onderwerp kunnen gaan. De man wilde graag in gesprek met zijn ex-partner om dit in redelijkheid met elkaar op te lossen. Middels mediation. Waarschijnlijk ook ten dele vanuit financiële overwegingen. Zijn ex-partner zag er weinig heil in. Want wat bleek? Zij kon opnieuw een toevoeging krijgen en betaalde slechts een eigen bijdrage. Dus waarom niet weer ten strijde trekken? De man kon zijn portemonnee weer trekken. Het verhaal loopt nog steeds.

De toevoeging voor gesubsidieerde rechtshulp of voor mediation

Goddank is de eigen bijdrage voor zij die niet kiezen voor mediation bij scheiding enige tijd geleden fors verhoogd. Op 1 oktober 2013 wel te verstaan. Deze eigen bijdrage varieert in 2016 tussen de € 340,– en € 849,–, afhankelijk van het inkomen. De eigen bijdrage vóór 1 oktober 2013 was aanzienlijk lager en is met ingang van die datum met zo’n 250% verhoogd. Daar gaat een signaal van uit en dat is goed. Het signaal is zeker niet afdoende, maar laten we het een begin noemen.

De eigen bijdrage voor een toevoeging bij mediation is niet verhoogd per 01-10-2013. Je zou kunnen zeggen dat mediation bij scheiding voor scheidende stellen financieel aantrekkelijk wordt gemaakt. De eigen bijdrage voor een toevoeging bij mediation bedraagt € 53,– of € 105,–, afhankelijk van het inkomen.

Mediation verplicht stellen bij een scheiding

Ondertekening scheidingspapierenDe SGP wil mediation bij scheiding verplicht stellen. Ook de Kinderombudsman heeft hier eerder al voor gepleit. Overigens rekent de SGP op steun van een meerderheid van de partijen. Temeer omdat de VVD en coalitiegenoot PvdA eerder al een voorstel deden om mediation bij vechtscheidingen verplicht te maken. De VVD stelde destijds dat uit ervaringen in Scandinavië blijkt dat het aantal vechtscheidingen is afgenomen met 50% sinds mediation daar verplicht is gesteld. Zonder meer, mediation bij scheiding is de juiste weg. Vaak gaat het immers om ouders van jonge kinderen die nog jaren het ouderlijk gezag delen en altijd ouders blijven van hun kinderen. Bij het krijgen van kinderen zijn zij een grote gedeelde verantwoordelijkheid aangegaan. Die verantwoordelijkheid houdt niet op bij een scheiding. Daarom mogen zij best op die verantwoordelijkheid gewezen worden en zou verplichte mediation kunnen werken. Ik ben wat voorzichtig, omdat mediation stoelt op de wil van beide partijen om tot oplossingen te komen. Als die wil er niet is, dan is mediation gedoemd om te mislukken. Ook als het verplicht is gesteld. Ook kan het begrip mediation hierdoor negatief in het daglicht komen te staan, terwijl dit onterecht zou zijn. Aan de andere kant: de cijfers uit Scandinavië spreken boekdelen.

Maar wat nu met die toevoeging bij scheiding?

Met het principe van de toevoeging is niets mis: toegang tot het recht voor iedereen. In het geval van een vechtscheiding kan het zijn doel volledig voorbij schieten en ik kan me voorstellen dat dit ook voor andere rechtsgebieden geldt. Voorts ontstaat er inderdaad ongelijkheid, maar aan de zijde van de betalende partij, die in een soort spagaat terecht komt. De directe oplossing heb ik niet, want alle mogelijke oplossingen hebben haken en ogen. Maar laat me eens wat proefballonnetjes oplaten. Je zou in plaats van de toevoeging een lening kunnen maken van de advocaatkosten. Of wellicht een lening maken van een percentage van de advocaatkosten en de rest op toevoegingsbasis verlenen. Dan bestaat er óók aan de toegevoegde kant een extra impuls om in overleg te gaan en om binnen een zo kort mogelijk tijdsbestek tot oplossingen te komen. De alsmaar oplopende financiële druk zal ervoor zorgen dat de toegevoegde cliënt sneller tot oplossingen wil komen. Een negatieve prikkel misschien, maar wel eentje die werkt.
Het zorgt eveneens voor meer gelijkheid tussen de partijen.

Scheiden ToekomstOp het moment dat er voor mediation nog steeds, zoals nu het geval is, wél een volledige toevoeging zou worden afgegeven, zullen scheidende stellen automatisch veel sneller kiezen voor mediation. Het is dan weliswaar niet verplicht, maar mensen zullen uit eigen beweging dan veel sneller kiezen voor mediation. Dat dit beter werkt dan iets opgelegd krijgen, spreekt voor zich. Maar hiervoor zal het systeem van gesubsidieerde rechtsbijstand ingrijpend gewijzigd moeten worden …




Lennard Minneboo is werkzaam bij Divorce Support als mediator op het gebied van familiezaken, voornamelijk scheidingen. Hij heeft inmiddels jarenlange ervaring en heeft inmiddels 350 scheidingen verzorgd. Zie voor meer informatie de website van Divorce Support.

Copyright: Lennard Minneboo – Divorce Support. Gelieve niets uit bovenstaand opiniestuk delen of citeren zonder vermelding van de auteur.